Artykuł dla początkujących wolontariuszy
07.09.2024

Wstęp

Ta sekcja opisuje zalecenia co do stylu pisania artykułów, zasady panujące w edytorze i opis podstawowych oraz zaawansowanych funkcji. Przy pisaniu artykułów pomoże ci to zacząć przygodę z edytorem.

Wzorami dla każdego początkującego powinny być artykuły na medal. Radzimy przeczytać kilka z nich, na przykład tutaj.

Pamiętaj, że w różnych rodzajach artykułów mogą być różne zwyczaje. Jeśli chcesz napisać artykuł o państwie, zajrzyj do paru artykułów opisujących państwa. Jeśli chcesz napisać artykuł o wydarzeniu historycznym, zajrzyj do paru artykułów o wydarzeniach historycznych.

Zasady językowe

Forma tekstu pisanego

Edytując w Wiki, musimy pamiętać o tym, że obowiązuje nas standardowy język polski. Chodzi o taki, jaki jest ujęty w słownikach (na przykład poprawnościowych) lub rekomendowany przez Radę Języka Polskiego. Jest to bowiem język, w którym pisane są wszystkie encyklopedie i dzieła naukowe. Styl encyklopedyczny powinien być pozbawiony regionalizmów, a także niezadomowionych kalk i innych odstępstw językowych.

Prostota języka

Język, jakim napisany jest artykuł encyklopedyczny, powinien być bardzo precyzyjny. Należy unikać plątaniny myśli, nadmiernych ubarwień. W zdaniach wielokrotnie złożonych dbajmy o poprawną interpunkcję, tak aby nie pozostawiać miejsca na różną interpretację.

Należy także wystrzegać się nadmiernej żargonowości specjalistycznej. Zwłaszcza w początkowej części artykułu. Te wstępne definicje powinny być jak najbardziej czytelne dla sięgającego po nie laika.

Unikaj potocznego języka

Wikipedia powinna stanowić wzorzec językowy dla jej czytelników, czerpiący z normy wysokiej języka ogólnopolskiego. Nie stosujmy zatem:

Jednorodność czasów

W artykułach zawsze stosujemy:

Przykład: „Stopień generała brygady uzyskał w roku 1998. Od czerwca 2004 pełni obowiązki zastępcy dowódcy Okręgu...”.

Nigdy nie stosujemy czasu teraźniejszego do wydarzeń, które się zakończyły. Nie należy używać sformułowań, które umieszczają tekst w kontekście teraźniejszości, gdyż – prawdziwe i istotne w chwili pisania – z biegiem czasu się dezaktualizują.

Typowym błędem jest stosowanie stylu podręcznikowo-sensacyjnego i pisanie o zdarzeniach przeszłych w czasie teraźniejszym. Np. „Wstąpił na tron w roku 1332. Już w trzecim roku panowania usuwa ze stanowiska kanclerza...”.

Ponadczasowość

Wpis w encyklopedii pozostanie w niej na lata. Nie stosuj nigdy czasu przyszłego, czasu zaprzeszłego oraz trybu przypuszczającego, bo to, co napiszesz, może się szybko zdezaktualizować. Nie przewiduj nigdy przyszłości i nie pisz o zdarzeniach, które dopiero mają nastąpić.

Nie można napisać: „W ławach poselskich będzie zasiadał do 2021 r.”

Błędem jest też używanie zapisów typu „w bieżącym roku”, „w obecnym sezonie”, „w ubiegłym roku”, „w przyszłym roku” i podobnych. Taki wpis za rok stanie się nieaktualny. Lepiej jest napisać: „w 2009 roku”, „w sezonie 2009/2010”, wówczas treść będzie poprawna także w przyszłości.

Styl i zasady

Część tego jak piszemy artykuły wynika z podstawowych zasad jakie przyjęte zostały przez twórców Wikipedii i później przez społeczność.

Neutralność

Zgodnie z zasadą neutralności artykuły muszą być pisane językiem pozbawionym ozdób stylistycznych mających nastawiać czytelnika pozytywnie lub negatywnie do omawianego tematu. Przekłada się to także na styl artykułów, który powinien być całkowicie wolny od tzw. wyrażeń próżnych i zwodniczych. Czyli mówiąc najprościej – w artykułach na Wikipedii należy unikać sformułowań znanych z tekstów reklamowych i propagandowych.

Typowe przykłady wyrażeń próżnych: „dobrze znany”, „sztandarowy” „legendarny”, „wybitny”, „najlepszy” itp.

Typowe przykłady wyrażeń zwodniczych: „faktycznie, jasno, oczywiście, rzekomo, widocznie, wyraźnie...”, „powszechnie wiadomo, że...”, „niektórzy (ludzie, nauczyciele, historycy, badacze...) zgadzają się z...”, „badania pokazują, że...”. Stosowanie tych ostatnich sformułowań jest dopuszczalne jedynie przy podaniu źródła, np.: „Tarkwiniusz Pyszny panował, jak wykazują niektórzy badacze[5], w latach 534–510 p.n.e.”.

Styl podręcznikowy i beletrystyczny a styl encyklopedyczny

Wiki to encyklopedia, a nie podręcznik, dlatego należy w niej unikać stylu podręcznikowego, zwłaszcza pisania w pierwszej osobie liczby mnogiej oraz udzielania czytelnikom porad i pouczeń. Typowe przykłady stylu podręcznikowego: „możemy rozważać”, „przyjmujemy, że”, „w niniejszym paragrafie podamy twierdzenie”, „warto zauważyć...”, „nie należy popełnić błędu...” itp.

Wiki to encyklopedia, dlatego nie należy stosować w niej zabiegów stylistycznych mających wciągnąć czytelnika w akcję. Nie stosujemy zatem ozdobników w rodzaju pytań retorycznych, wielokropków na końcu zdania, wykrzykników, przypowieści, metafor, niedomówień i wszelkich innych literackich figur retorycznych.

Nazewnictwo

Tytuły artykułów

Co do zasady tytuł artykułu to określenie w liczbie pojedynczej. Staramy się przy tym by tytuł był możliwie prosty i krótki. Inne formy nazwy czy np. pseudonim podajemy już w treści samego artykułu.

Jeśli jakiś termin nie jest jednoznaczny to dodajemy dopisek w nawiasie – np. Piła (miasto), piła (narzędzie).

Odmiana nazwisk polskich i obcych

Nazwiska polskie i obce należy pisać zawsze, czyli także w bibliografii, podając najpierw imię (czasem także drugie imię lub przydomek), a następnie nazwisko, a więc Adam Mickiewicz, Akira Kurosawa, Bruce Lee, John Quincy Adams, Chester W. Nimitz, Edwin (Buzz) Aldrin, Dick Cheney lub Martin Luther King, Jr.

Zgodnie z zasadami pisowni polskiej wszystkie imiona i nazwiska się odmienia. Wyjątek stanowią jedynie te imiona i nazwiska, które nie mają w języku polskim wzorca odmiany (np. Lee). Niekiedy, np. w wypadku bardzo krótkich słów, należy zrezygnować z odmiany nazwiska bądź imienia, jeśli odmiana znacząco zmienia to słowo (np. Umberto Eco – Umbertem Eco zamiast Umbertem Ekiem). Oto przykłady:

M. Akira KurosawaBruce LeeLuciano PavarottiDick Cheney
D. Akiry KurosawyBruce’a LeeLuciana PavarottiegoDicka Cheneya
C. Akirze KurosawieBruce’owi LeeLucianowi PavarottiemuDickowi Cheneyowi
B. Akirę KurosawęBruce’a LeeLuciana PavarottiegoDicka Cheneya
N. Akirą KurosawąBruce’em LeeLucianem PavarottimDickiem Cheneyem
Msc. Akirze KurosawieBrusie LeeLucianie PavarottimDicku Cheneyu
W. Akiro KurosawoBrusie LeeLucianie PavarottimDicku Cheneyu

Format tekstu

Interpunkcja

Jako myślnik należy stosować półpauzy (–), a wewnątrz wyrazów dywizy, czyli po prostu zwykły myślnik z klawiatury (-).

W charakterze cudzysłowu należy stosować „”, a nie klawiaturowe " ".

Nie jest zalecane stosowanie bardzo rzadkich w języku polskim kombinacji znaków interpunkcyjnych, takich jak „!?”.

Gdy umieszczamy cudzysłów wewnątrz innego cudzysłowu, używamy dostępnego wśród symboli do wstawienia cudzysłowu francuskiego «» lub cudzysłowu niemieckiego.

Gdy tylko to możliwe, unikamy umieszczania nawiasu wewnątrz innego nawiasu.

Jednostki

Wszystkie miary i wagi podajemy w układzie metrycznym, ewentualnie dodając w nawiasach ich odpowiedniki w innych układach. Czyli co do zasady podajemy odległości i wysokość w metrach (lub kilometrach), a prędkość w km/h.

Formatowanie tekstu

Staraj się by artykuł był podzielony na sekcje, wprowadzając odpowiednie nagłówki.

Stosuj listy tam, gdzie wypunktowujesz jakieś elementy.

Dodawaj linki wewnętrzne, które rozwijają temat, ale głównie do terminów, które mogą być niejasne (żargon, terminy niejednoznaczne).

Wprowadzenie do edytora

W lewym górnym rogu edytora znajduje się panel który zawiera wszystkie opcje do formatowania tekstu, zacznijmy od lewej strony. Znajduje się tam kolejno:

Użycie powyżej wymienionych opcji wygląda następująco:

Opis zdjęcia
Opis zdjęcia

Przykładowy tekst

Przykładowy tekst

Przykładowy tekst

Przykładowy tekst

Opcja „Zaawansowane”

Po rozwinięciu opcji „Zaawansowane” wyświetla się następujący panel. Oto do czego służą następujące funkcje (patrząc od lewej strony):

Użycie powyżej wymienionych opcji wygląda następująco:

  1. Element listy
  2. Element listy
  3. Element listy

Przykładowy tekst ¹²³

Przykładowy tekst ₁₂₃

Osobne Artykuły: Pierwszy artykuł i Drugi artykuł

Rozdział

Przykładowy tekst

Śródtytuł

Przykładowy tekst

Przykładowy tekst

Przykładowy tekst

Opcja „Znaki Specjalne”

Po rozwinięciu tej opcji ukazuje się lista często używanych znaków niedostępnych z pozycji klawiatury. Kliknij w wybrany znak aby wstawić go w tekście. Dodatkową funkcją tej zakładki jest automatyczne wstawianie zaznaczonego tekstu w cudzysłowy. Wystarczy zaznaczyć wybrany tekst i wybrać jeden z czterech cudzysłowów – otwierający i zamykający lub otwierający i zamykający francuski.

Opcja „Pomoc”

W tej zakładce można znaleźć kod wszystkich podstawowych elementów pokazanych wcześniej w tym artykule. Opcja przydatna dla osób uczących się edytora lecz także dla tych wprawionych, ponieważ większość funkcji takich jak infobox nie posiada żadnej opcji generowania i trzeba ją napisać ręcznie lub skopiować z tej zakładki. Można tam także znaleźć instrukcję co do używania podstawowych opcji formatowania tabeli oraz opcji „Wstaw obraz”.

Funkcja „infobox”

Tytuł
Podpis zdjęcia
Podpis 1 Podpis 2
Informacja Wartość z ikonką
Informacja Wartość
Informacja Wartość
Nagłówek
Informacja Wartość
Informacja Wartość

Funkcja przydatna w wielu typach artykułów. Można tu opisać podstawowe informacje na temat opisywanego państwa, wydarzenia, osoby publicznej itp. Ta funkcja wbrew pozorom jest bardzo prosta w obsłudze. Budowanie tabeli „infobox” jest bliźniaczo podobne do budowania zwykłej tabeli.

Na powyższej grafice przedstawiona jest budowa przykładowej tabeli „infobox”.

Można tu zauważyć znaczniki „{ |” oraz „| }” charakterystyczne dla tabeli, różnią się one tym, że w znaczniku otwierającym tabelę infobox znajduje się dodatkowy tekst o treści „infobox [tytuł tabeli infobox]” tutaj wpisany jako po prostu „Tytuł”. To w tamtym miejscu wpisuje się tekst który pojawia się na szczycie tej tabeli – jak w widocznym przykładzie.

Następny wiersz tabeli zajmuje komórka z obrazem. „c=2” dodane na początku komórki informuje o tym, że ta komórka rozciąga się na szerokość dwóch komórek (więcej o tym w rozdziale o formatowaniu tabeli).

Następny jest podpis zdjęcia który zawiera formatowanie komórki na początku oraz treść „Podpis zdjęcia”.

W kolejnym wierszu widnieje znacznik „{ibox” oraz 3 wiersze niżej znacznik zamykający „}|”. Funkcja ibox w tabeli infobox służy do równomiernego rozkładania dwóch wartości obok siebie.

W wierszu niżej po znaczniku zamykającym ibox znajdują się zwyczajne komórki nagłówkowe oraz zwykłe komórki charakterystyczne dla zwykłych tabeli. Komórki Nagłówkowe ( ! ! ) oraz komórki zwykłe ( | | ) funkcjonują tutaj tak samo jak w zwykłej tabeli.

Aby zamieścić obraz w tabeli infobox należy użyć elementu „[[timg:” widocznego w powyższej przykładowej tabeli. Po wspomnianym znaczniku dodaje się link do obrazu, wstawia linię pionową ( | ) po której dodaje się opis zdjęcia. Całość zamyka się dwoma nawiasami kwadratowymi. Opis zdjęcia nie jest widoczny z poziomu edytora ale jest on widoczny po otworzeniu galerii zdjęć w opublikowanym artykule.

Tabelę infobox można także wyposażyć w opcjonalny słownik. Po zaznaczeniu opcji widocznej na poniższym zdjęciu otwiera się dodatkowa kategoria z zakładkami (patrząc od lewej strony): Wymowa, Znaczenia, Odmiana, Wyrazy pokrewne, Tłumaczenie oraz Etymologia. W wypełnianiu słownika możesz poprosić o pomoc innych wolontariuszy lub zainspirować się innymi artykułami.

Formatowanie tabeli

Formatowanie tabeli to bardzo przydatna i często niezbędna funkcja której nie sposób pominąć. Poniżej znajdują się wszystkie modyfikacje do komórek oraz kolejność ich dodawania.

Przed rozpoczęciem formatowania tabeli należy wiedzieć, że modyfikatory zapisuje się na początku wybranej komórki przy samym znaczniku rozpoczynającym komórkę ( | ) oraz z przerwą między modyfikatorem a treścią komórki.

Wyrówywanie tekstu w różnych kierunkach w poziomie

t= – modyfikator pozwalający na wyrównywanie tekstu w różnych kierunkach w poziomie.

Przykład:

tekst wyrównany do środka tekst wyrównany do prawej
tekst wyrównany domyślnie (tekst wyrównany do lewej strony) tekst wyrównany domyślnie (tekst wyrównany do lewej strony)

Kod źródłowy powyższej tabeli:

Tekst wyrównany do środka wykorzystuje modyfikator w formie „t=c” natomiast modyfikator wyrównujący tekst do lewej strony wykorzystuje wariant „t=r”. Tekst domyślnie wyrównuje się do lewej strony.

Wyrówywanie tekstu w różnych kierunkach w pionie

v= – modyfikator pozwalający na wyrównywanie tekstu w różnych kierunkach w pionie.

Przykład:

tekst wyrównany do góry przykładowy tekst
przykładowy tekst
tekst wyrównany do dołu przykładowy tekst
przykładowy tekst

Kod źródłowy powyższej tabeli (w komórkach po prawej stronie został użyty znacznik „br” służący do zrzucania tekstu do następnego wiersza):

Tekst wyrównany do góry wykorzystuje modyfikator w formie „v=t” natomiast modyfikator wyrównujący tekst do dołu wykorzystuje wariant „v=b”. Tekst domyślnie wyrównuje się do środka komórki.

Rozciąganie komórek w pionie

r= – modyfikator pozwalający na rozciąganie komórki w pionie.

Przykład:

tekst rozciągnięty na szerokość dwóch komórek w pionie tekst domyślny
tekst domyślny

Kod źródłowy powyższej tabeli (należy zauważyć, że rozciągana komórka „wypycha” w prawo komórkę w drugim wierszu):

Komórka rozciągana w taki sposób wykorzystuje modyfikator z dopisaną po znaku „=” liczbą która mówi o tym na ile komórek w pionie rozciąga się modyfikowana komórka. W przypadku powyższego przykładu jest to „r=2”, ponieważ komórka ma wysokość dwóch zwykłych komórek (komórek po jej prawej stronie).

Rozciąganie komórek w poziomie

c= – modyfikator pozwalający na rozciąganie komórki w poziomie.

Przykład:

tekst rozciągnięty na szerokość dwóch komórek w poziomie
tekst domyślny tekst domyślny

Kod źródłowy powyższej tabeli:

Komórka rozciągana w taki sposób wykorzystuje modyfikator z dopisaną po znaku „=” liczbą która mówi o tym na ile komórek w poziomie rozciąga się modyfikowana komórka. W przypadku powyższego przykładu jest to „c=2”, ponieważ komórka ma szerokość dwóch zwykłych komórek (komórek pod nią).

Kolorowanie komórek

b= – modyfikator pozwalający na kolorowanie komórek.

Przykład:

komórka w kolorze czerwonym komórka w kolorze żółtym
komórka w kolorze niebieskim komórka w domyślnym kolorze

Kod źródłowy powyższej tabeli:

Komórka kolorowana w taki sposób wykorzystuje modyfikator z dopisanym po znaku „=” kodem koloru. Przykładowy modyfikator komórki pokolorowanej na kolor czerwony to „b=red”.

Tabela przedstawiająca wszystkie dostępne kody kolorów:

KolorKod koloru
czerwony red
zielony green
żółty yellow
niebieski blue
fioletowy purple
różowy pink
indigo indigo
czarny black
Kolory używane do wyróżniania miejsc w zawodach
złoto gold
srebro silver
brąz bronze

Ukrywanie komórek oraz tworzenie zaawansowanych tabeli

Funkcja kolorowania komórek służy także do ich ukrywania. Po modyfikatorze zamiast jednego z dostępnych kolorów należy dopisać „clear”, wtedy modyfikowana komórka znika. W pustych komórkach nadal da się pisać, po prostu nie mają tła.

Przykład:

przykładowy tekst
przykładowy tekst przykładowy tekst

W ukrywanych komórkach da się także ukrywać ich granice. Istnieje szereg kombinacji pozwalający na całkowitą dowolność w tym zakresie – można utworzyć komórkę która nie posiada prawej oraz lewej granicy, górnej oraz dolnej, prawej oraz górnej itp.

Granice w takiej ukrytej komórce ukrywa się za pomocą dodatkowej treści w modyfikatorze „b=clear”. Przykładowy brzmi następująco: „b=clear_tblr”. Ukrywa on górną granicę komórki (t – top), dolną (b – bottom), lewą (l – left) oraz prawą (r – right). Można go także zastąpić uproszczoną wersją b=clear_all (all - wszystkie granice).

Kolejność wpisywanych stron komórki ma znaczenie – zawsze musi być to T, B, L, R (GÓRA, DÓŁ, LEWO, PRAWO).

Oto jak powinny oraz jak nie powinny wyglądać przykładowe modyfikatory usuwające granice komórek:

Poprawne Niepoprawne
b=clear_tb b=clear_bt
b=clear_tlr b=clear_ltr
b=clear_bl b=clear_lb
b=clear_tbl b=clear_tlb
b=clear_tblr

Przykłady:

komórka 1 komórka 2
komórka 3 komórka 4
komórka 1 komórka 2
komórka 3 komórka 4
komórka 1 komórka 2
komórka 3 komórka 4

Łączenie modyfikatorów

Modyfikatory komórek można ze sobą łączyć. Tak jak przy ukrywaniu granic komórek istnieje pewna kolejność dodawania modyfikatorów. Modyfikatory należy pisać jeden po drugim bez przerw. Kolejność modyfikatorów powinna zawsze wyglądać nastepująco – t=, v=, r=, c=, b=.

Kolejność wpisywanych modyfikatorów ma znaczenie – zawsze musi być to t=, v=, r=, c=, b=.

Oto jak powinny oraz jak nie powinny wyglądać przykładowe połączenia modyfikatorów:

Poprawne Niepoprawne
t=cv=tr=2c=2b=red v=tt=cr=2b=redc=2
t=cc=2 c=2t=c
t=cv=tb=red v=tt=cb=red
t=cv=tc=2 t=cc=2v=t
t=cv=tr=2c=2b=red

Przykład:

przykładowy tekst przykładowy tekst przykładowy tekst
przykładowy tekst
przykładowy tekst przykładowy tekst przykładowy tekst

Używanie HTML do funkcji nieprzewidzianych w edytorze

Korzystanie z HTML do urozmaicania swoich artykułów pozwala na wiele możliwości których nie oferuje sam edytor. Można tu wspomnieć o już wcześniej wykorzystanym znaczniku „br” lub „img” użytym do wstawienia zdjęć pomocniczych w tym artykule.

Oto najbardziej podstawowe funkcje oraz ich kod źrółowy który można znaleźć tutaj.

Przykładowy opis zdjęcia 1
Przykładowy opis zdjęcia 1
Przykładowy opis zdjęcia 2
Przykładowy opis zdjęcia 2

Tekst o wielkości 80% Zwykły tekst Tekst o wielkości 120%

Eksportowanie artykułu

Jeżeli uważasz, że twój artykuł jest gotowy do dodania na stronę jeszcze raz upewnij się, że nie popełniłeś żadnego błędu. Gdy będziesz pewien, że wszystko jest gotowe kliknij opcję „Skopiuj artykuł do schowka” (zaraz obok opcji włączającej słownik) i wyślij go do @grumpy5 na naszym serwerze Discord.